ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΖΑΒΛΙΑΡΗΣ || zavliaris@gmail.com
Ο Δενδροπόταμος, ο Λοξός Λάκκος και… ο λάκκος του Αρόν
Είναι μεσημέρι Πέμπτης στις 10 Μαΐου και το ζεστό πρωινό συνοδεύεται από μια συννεφιά, προάγγελο της βροχής για την οποία είχαν προειδοποιήσει τα μετεωρολογικά δελτία. Λίγα λεπτά αργότερα η Θεσσαλονίκη βρίσκεται στο στόχαστρο μιας μετεωρολογικής βόμβας, τα πάντα σκοτεινιάζουν και η καταιγίδα χτυπά ανελέητα με τεράστιες ποσότητες νερού να πλημμυρίζουν ακόμα και τα πιο κεντρικούς δρόμους της πόλης.
Δρόμοι όπως η Εθνικής Αμύνης, μετατρέπονται σε ορμητικά ρέματα, με μια γυναίκα να παλεύει για τη ζωή της κυριολεκτικά παρασυρμένη από τα χειμαρρώδη νερά μπροστά στην είσοδο της Παλιάς Φιλοσοφικής Σχολής, όπως αποτυπώθηκε σε βίντεο που έκανε τον γύρο του διαδικτύου και των ΜΜΕ.
Λίγες μέρες αργότερα, ο δρ. Βιολογίας και Οικολογίας Γιώργος Μπλιώνης μιλώντας σε μια εκδήλωση για τα ρέματα της δυτικής Θεσσαλονίκης, εξηγεί ουσιαστικά ότι όλο αυτό που συνέβη στην πόλη προ 15νθημέρου περίπου είναι απόλυτα φυσιολογικό.
«Πολλοί απορούν γιατί το σημείο κάτω από τη σιδηροδρομική γέφυρα στην εκκλησία των Αγίων Πάντων πλημμυρίζει σχεδόν σε κάθε καταιγίδα», αναφέρει χαρακτηριστικά ο κ Μπλιώνης. Η εξήγηση σύμφωνα με τον ίδιο είναι πέρα για πέρα απλή. Στα τέλη του 19ου αιώνα, η Εταιρεία Ανατολικών Σιδηροδρόμων αναλαμβάνει τη σιδηροδρομική σύνδεση της πόλης με την Κωνσταντινούπολη και το Μοναστήρι. Μεταξύ των έργων που έπρεπε να γίνουν, ήταν και η εκτροπή της κοίτης του Δενδροποτάμου και του Λοξού Λάκκου, η οποία ήταν σε εκείνο το σημείο. «Τα χρόνια πέρασαν και απλά έγινε ένας δρόμος κάτω από τη γέφυρα», εξηγεί ο Γιώργος Μπλιώνης, κάνοντας αντιληπτό ότι ο δρόμος του νερού δεν μπορεί να αποκοπεί, ακόμα και εάν πάνω από ρέματα στηθεί μια ολόκληρη μεγαλούπολη.
Πηγή video: Εμβόλιμα Νέα
Λάκκοι και ποτάμια
Η πορεία της δυτικής Θεσσαλονίκης, αλλά και ολόκληρης της πόλης είναι συνυφασμένη με την ύπαρξη ρεμάτων που τη διέρρεαν σε πολλά σημεία της*. Είναι χαρακτηριστικό ότι μετά την πυρκαγιά του 1917, τόσο ο Τόμας Μόσον, όσο και ο Ερνέστος Εμπράρ, του οποίου το σχέδιο προκρίθηκε τελικά, προέβλεπαν για τη νέα ρυμοτομία της Θεσσαλονίκης πρωτοποριακά σχέδια για τη διευθέτηση των ρεμάτων. Τόσο πρωτοποριακά που δεν εφαρμόστηκαν σε καμία περίπτωση από τις ελληνικές κυβερνήσεις, οι οποίες επέλεξαν την επέκταση της πόλης πάνω στα ρέματα και μάλιστα σε «μαλακά» εδάφη που δεν ενδεικνύονταν για οικοδόμηση.
Η δυτική πλευρά της Θεσσαλονίκης είναι ταυτισμένη με τα ρέματα και τους χείμαρρους. Ο Δενδροπόταμος έχει πρωτεύουσα θέση στην εξέλιξη της πόλης, χωρίς να είναι πάντα η εστία μόλυνσης που είναι σήμερα. «Υπάρχει φωτογραφία του 1916 που στρατιώτες την περίοδο του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου πλένουν τα ρούχα τους στον Δενδροπόταμο», λέει χαρακτηριστικά ο Γιώργος Μπλιώνης. Οι υπόλοιποι χείμαρροι της περιοχής είναι ο «Λοξός Λάκκος», που ξεκινά από το Σέιχ Σου και το λόφο του Καρά Τεπέ, περνά από το σημείο όπου σήμερα είναι δρόμος που έρχεται από τα Πεύκα, συνεχίζει από Μετέωρα, περνά την Ελπίδος στην Πολίχνη, περνά μέσα από το πρώην στρατόπεδο του Παύλου Μελά και ενώνεται με τον Δενδροπόταμο στην περιοχή του Ζεϊτενλίκ.
Δρόμοι πάνω σε ρέματα
Ο άλλος χείμαρρος είναι αυτός της Ρήγα Φεραίου, γνωστός το 19ο αιώνα ως «λάκκος του Αρόν», με τον ομώνυμο Εβραίο «μεγαλονερουλά» να μαζεύει το νερό του χειμάρρου με το οποίο τροφοδοτούσε μέσω μικρότερων νερουλάδων τις ανάγκες της πόλης. Χαρακτηριστικό κομμάτι του χειμάρρου της Ρήγα Φεραίου είναι η «Γέφυρα των Στεναγμών» στο ύψος της Παναγίας Φανερωμένης. Το όνομα λέγεται πως δόθηκε για ρομαντικούς λόγους μια και ήταν τόπος συνάντησης ζευγαριών, ωστόσο μάλλον η πραγματική εξήγηση έχει δόσεις ειρωνείας, αφού λόγω καταιγίδων η περιοχή πλημμύριζε συχνά παίρνοντας το παρατσούκλι «βενετσιάνικα» και το όνομα της περίφημης γέφυρας της πόλης των Δόγηδων.
Σήμερα η Ρήγα Φεραίου είναι ένας δρόμος, που όμως στις μεγάλες καταιγίδες θυμάται πάντα την παλιά του ιδιότητα και γίνεται ένας ορμητικός χείμαρρος.
Ο «Μικρός Χείμαρρος» ή «Χείμαρρος των Τειχών», είναι ένα ακόμα ρέμα της περιοχής, που «αναστήθηκε» στην τελευταία καταιγίδα. Η Μεσολογγίου, η Ελπίδος και η Βενιζέλου στις Συκιές ήταν το δρομολόγιο του ορμητικού χειμάρρου που παρέσυρε μάλιστα δύο ανθρώπους που ευτυχώς κατάφεραν να σωθούν.
Πηγή video: Taifer
«Μοναδική λύση για την αποτροπή από τέτοια φαινόμενα είναι η αναβάθμιση του οικοσυστήματος των χειμάρρων για να μπορέσουν να συνυπάρξουν με τον αστικό ιστό, όπως έγινε με τις πηγές της Αγίας Βαρβάρας στη Δράμα ή το Φράγμα της Θέρμης στα ανατολικά της Θεσσαλονίκης», εξηγεί ο Γιώργος Μπλιώνης.
*Με πληροφορίες από το βιβλίο των Γιώργου Μπλιώνη, Μιχάλη Τρεμόπουλου «Η Θεσσαλονίκη των νερών», εκδόσεις Αντιγόνη
